Author :
Abstract
Güneşin arz üzerindeki hareketleri neticesinde gece karanlığının yerini gündüz aydınlığına bıraktığı ana sabah denir. Eskilerin tabiriyle sabah, şemsin kavs-i semâ üzerindeki deveranıyla leyl zalâmının zâil olup şems şuâlarının arz üzerinde cevelan etmeye başladığı vakittir. Kuzeydoğudan latif, tatlı, huzur verici ve teskin edici bir şekilde esen ve Dîvân şiirinde sabâ, nesîm, nesîm-i sabâ, tan yeli, seher yeli, bâd-ı seher gibi çeşitli isimlerle anılan bâd-ı sabânın esmeye başladığı vakit bu vakittir. Kur'ân-ı Azîmüşşân'da belirtilmiş olan beyaz ipliğin siyah iplikten ayırt edilmeye başlandığı vakit de yine bu vakittir. İslâm uleması sabah vaktini iki farklı şekilde yorumlamış, güneşin doğar gibi olup da doğmadığı ilk vakte subh-ı kâzib, subh-ı kâzibin kaybolmasının ardından gelerek kalıcı olan aydınlığa da subh-ı sâdık demişlerdir. Müctehitler subh-ı kâzib ile oruç vaktinin, subh-ı sâdık ile de sabah namazı vaktinin girdiğine hükmetmişlerdir. Bununla birlikte bu iki vakit bazen karıştırılmış, birbirinin yerine de kullanılır olmuştur. Bu hususta günümüze kadar süregelen bazı münakaşalar da vuku bulmuştur. Yapılan araştırma ve incelemelerde, İslâmiyet açısından çok mühim bir yeri olan subh-ı sâdık meselesine Dîvân şairlerinin de kayıtsız kalmadıkları, subh-ı sâdık mevzuunu dîvânlarında sıkça işledikleri müşahede edilmiştir. Bu makalede subh-ı sâdık ve subh-ı kâzib vakitlerinin Dîvân şiirinde nasıl telakki edildiği, şairlerin bu kavramlara nasıl ve ne şekilde yer verdiği tespit edilecek; bu kavramlara dair tasavvur ve tahayyülleri ortaya konulacaktır. 14. yüzyıl ila 20 yüzyıl arasında şiir kaleme almış yaklaşık 100 kadar Dîvân şairinin dîvânları incelenecek, subh-ı sâdık ve subh-ı kâzibe dair görüş belirttikleri beyitler fişlenecek ve bu beyitlerin hangi kavram ve konuya dair oldukları analiz edilip çeşitli başlıklar altında değerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
The moment when the daylight continues in a place where the night continues as a result of the sun's movements on the earth is called morning. According to the old saying, morning is the time when the sun's circulation over the arc of the sky and the night sky fade away and the sun's rays begin to move over the earth. This is the time when the gentle, sweet, peaceful and soothing breeze of the north-east begins to blow, and is known in Divan poetry by various names such as saba, nesîm, nesîm-i saba, dawn breeze, morning breeze, and bad-ı saher. This is also the time when the white thread mentioned in the Great Qur'an begins to be distinguished from the black thread. Islamic scholars interpreted the morning time in two different ways; they called the first time when the sun seems to rise but does not rise as subh-ı kâzib, and the permanent light that comes after the disappearance of subh-ı kâzib as subh-ı sâdık. The mujtahids ruled that the time for fasting begins with subh-i qazib, and the time for morning prayer begins with subh-i sadiq. However, these two tenses are sometimes confused and used interchangeably. There have been some debates on this issue that have continued to this day. In the research and studies carried out, it has been observed that the Divan poets did not remain indifferent to the issue of subh-ı sadik, which has a very important place in Islam, and that they frequently dealt with the subject of subh-ı sadik in their divans. In this article, it will be determined how the times of subh-ı sâdık and subh-ı kâzib are perceived in Divan poetry, how and in what way the poets included these concepts, and their conceptions and imaginations regarding these concepts will be revealed. The divans of approximately 100 Divan poets, who wrote poetry between the 14th and 20th centuries, will be examined, the couplets in which they express their views on subh-ı sâdık and subh-ı kazibe will be listed, and the concepts and subjects on which these couplets are analyzed will be evaluated under various headings.
